enka_shortwalk

Startpunt: plein voor station Ede-Wageningen.
Afstand
: 2,8 km.  Aantal stappen: 4900.
Wandeltijd: 50 minuten.  Laatst bijgewerkt: september 2024. 
Scan de code: om de routebeschrijving in beeld te krijgen.
Wat zie je: we maken een wandeling door de industriële wijk ENKA, waar 100 jaar geleden de grootste fabriek van heel Nederland stond. Veel van deze fabriek is er nog en de historie is mooi verwerkt in een prachtige woonwijk. In de fabriek werd van 1922 tot 2002 kunstzijde geproduceerd. 

Een PDF-document kun je doorsturen naar iemand anders en ook afdrukken op papier. 

Start de route bij punt (1) en loop via de aangegeven aanwijzingen en lijn in de kaart. Bij elk nummer is informatie over die plek opgenomen. Een (X) toont een plek waar je horeca vindt. Een pijl geeft de looprichting aan.

(1)= Station Ede-Wageningen | (2)= Reehorst | (3)= Bitterzoutloods | (4)= Horapark | (5)= Grote en Kleine schoorsteen | (6)= Kantine | (7)= EHBO-gebouw | (8)= Fabriekshal | (9)= Toegangspoort | (10)= De Spoorzone. 

  1. Start van de tocht is het Polar Bearsplein, het plein voor het station (ook wel: Stationsplein).
  2. Houd vanaf de tunneluitgang rechts aan en loop via een voetpad richting het kruispunt.
  3. Steek bij de stoplichten de Akulaan RD over.
  4. Steek direct daarna RA bij de stoplichten over (= Bennekomseweg).
  5. Ga direct LA en volg het voetpad naast het fietspad (= Bennekomseweg).
         [2] Conferentiecentrum De Reehorst.
  6. Steek ter hoogte van de Reehorsterweg LA de Bennekomseweg over.
  7. Ga RD het voetpad, de ENKA-buurt in en volg de Roseboomlaan.
         [3] Bitterzoutloods.
  8. Neem eerste weg RA (= Tesselhofflaan).
  9. Einde weg RD het smalle paadje het bos in nemen.
  10. Eerste pad LA.
  11. Bij bordje 'Kwetsbaar natuurgebied' wederom LA.
         [4] Horapak en Landgoed Hoekelum.
  12. RD over rooster, terug de wijk in.
  13. Direct LA (= Van den Boschlaan).
  14. En ook direct weer RA (= Schoorsteenplein).
  15. Bij 'Grote Schoorsteen' LA (= Schoorsteenplein).
         [5] Grote en Kleine Schoorsteen.
  16. Ga direct na de schoorsteen RA (= Grote Schoorsteenplein).
  17. Einde weg RA (= Enkalaan).
         Hier op de hoek staat sinds 2024 een met historische foto's beplakte ondergrondse container. Zie de informatie over de Grote Schoorsteen.
  18. Bij eerstvolgende kruispunt eerst RD en dan LA 'Oversteek' oversteken en dan direct R aanhouden (= Oversteek).
  19. Na huis met nummer 17 LA doorgang nemen.
  20. Einde pad RA en direct weer LA pad vervolgen.
  21. Stukje park volgen en dan 1e weg LA (= Lakkerij).
  22. RD over Enkalaan heen (= Lakkerij).
  23. Voor Kleine Schoorsteen RA en direct weer LA (= Spinnerij).
         [5] Grote en Kleine Schoorsteen.
  24. RD onder overkapping van Kantinegebouw heen lopen (= Twijnerij).
         [6] Kantinegebouw.
  25. Einde weg RD, plein oplopen en EHBO-gebouw (Proefzaak) rechts van je houden. Zie de twee containers met informatie en foto's over het oude ENKA.
          [7] EHBO-gebouw.
  26. Einde plein LA plein vervolgen (let op het hoogteverschil) en oude ENKA-fabriek rechts van je houden.
  27. Einde fabriek, 1e weg RA (= Logerij).
         Je ziet hier in de fabriek een losplaats van de trein, die hier doorheen reed vroeger.
  28. Direct na fabriek RA voetpad nemen (= Houtstraat).
  29. Loop (via een knik) voorlangs de oude fabriek (nu: De Fietser).
         [8] Oude fabriekshal. Als je tijdens openingstijden naar binnen loopt, zie je na binnenkomst in de hal, links een tentoonstelling over de bouw van de ENKA-fabriek.
  30. Loop geheel voorlangs de fabriek en ga dan bij einde van het gebouw RA (= Akulaan).
  31. Ga 1e weg LA (= Sterkerij).
         [9] Ingang fabriek. Kijk om je heen en je ziet hier ook (sinds eind juli) een van historische informatie voorziene ondergrondse container. Bekijk de vier foto's en verhalen.
  32. Ga bij het spoor LA (= Dr. Hartogsweg).
         [10] Spoorzone ENKA.
  33. Ga ter hoogte van de verste parkeerplaats RA het fietspad op en volg dit fietspad onderlangs de overkapping van het station).
  34. Na de overkapping kun je LA trap nemen naar de spoortunnel.
    Einde van deze wandeling.

LA=linksaf, RA= rechtsaf, RD= rechtdoor, L=links, R=rechts.


Ingang van de vroegere ENKA-fabriek.

Vroegere EHBO-gebouw met onder de grond een bunker.

Uitleg bij de nummers in de kaart:

  • [1] Info Station Ede-Wageningen.
    Het huidige station stamt uit 2024 en vervangt het in 1983 geopende vorige station, dat aan de ander zijde van het spoor lag. Het eerste station opende daar op 26 mei 1845.
  • [2] De Reehorst
    Waar nu De Reehorst staat, stond vanaf 1885 een villa in Zwitserse stijl, gebouwd door graaf Godert Willem van Rechteren Appeltern. Om onbekende reden kreeg deze villa de naam De Reehorst. De villa wisselde een paar keer van eigenaar totdat het in 1920 leeg kwam te staan. Dr. Hartogs kocht het pand eerst om er ENKA-medewerkers te huisvesten. Na een verbouwing ontstonden er ruimtes voor de ENKA-verenigingen. In het pand kwam een toneel- en filmzaal met plaats voor ongeveer honderd personen, een vergaderruimte en conciërgewoning. De Reehorst werd ook de plaats waar ENKA-medewerkers allerlei cursussen konden volgen. Aan de voorzijde kwam een restaurant. Uiteindelijk ontstond er een multifunctionele zaal, waarvan de bioscoopfunctie pas in 2004 verdween. In 1994 is er naast De Reehorst een hotel gebouwd en kreeg het steeds meer betekenis als congresaccommodatie.
  • [3] Bitterzoutloods
    De bitterzoutloods stamt uit 1926 en maakt deel uit van het voormalige Enka-fabriekscomplex. Het gebouw, ontworpen door J.M. van den Bosch, kenmerkt zich door de twee tachtig meter lange baksteengevels met sober uitgevoerde details. Aan de lengtegevels bevinden zich opgetilde perrons met rolpoorten en luifels. Eind 2013 kreeg een architectenbureau de opdracht voor transformatie van de rijksmonumentale bitterzoutloods tot woonproject.
  • [4] HORA-park
    Tussen de ENKA-wijk en het Hoekelumse Bos ligt het Horapark. Een bosrijk gebied met kantoren, bedrijven en organisaties die zorg bieden. HORA stond voor Herstellings-Oord voor Rustbehoevende Ambtenaren bij Ede (Gelderland). Het werd gebouwd in 1922 en gesloten in 1965. Het gebouw kreeg daarna een bestemming als jeugdpsychiatrische observatiekliniek met de naam 'De Ederhorst' (tegenwoordig 'Karakter'). Dit bosgebied maakte deel uit van landgoed Hoekelum, dat hieraan grenst nu.
  • [5] Grote en Kleine Schoorsteen
    De schoorstenen daar waren zo kenmerkend dat de fabriek ze zelfs in haar logo opnam.  Bij de werknemers stonden ze bekend als de dunne en de dikke. De spinnerijschoorsteen is de hoogste gemetselde schoorsteen in Nederland. De spinnerijschoorsteen is gerestaureerd in de tweede helft van 2020. In de grote schoorsteen vinden regelmatig culturele activiteiten plaats. Aan de Enkalaan, vlak na de Grote Schoorsteen, staat sinds 2024 een met historische foto's beplakte ondergrondse container. Zie de informatie over de Grote Schoorsteen.
  • [6] Kantinegebouw
    Na beschadiging van de oorspronkelijke schaft- en kleedlokalen van de ENKA in de Tweede Wereldoorlog werd in 1950-1951 een nieuw was-, kleed- en schaftlokaal gebouwd. De vooruitstrevende directie heeft het ca. 4000 m² grote Kantinegebouw destijds laten ontwerpen voor het welbevinden van het personeel. Het ontwerp van de architect D. Masselink was voor die tijd zeer modern en gerieflijk. Het diende dan ook als voorbeeld voor vele andere bedrijfskantines in het land. Er zit nu onder meer een basisschool in. 
  • [7] EHBO-gebouw en omgeving
    Eind jaren twintig was Ede thuis van de allergrootste fabriek van Nederland: Enka. Zelfs wereldwijd was Enka een van de grootste spelers van de ‘roaring twenties’. Het EHBO-dienstgebouw was de werkplaats van de allereerste bedrijfsarts van ons land. Onder het gebouw bevindt zich een bunker, die tot in de koude oorlog dienst heeft gedaan. Hier is een VR Escaperoom in gevestigd. Voor het gebouw staan een herinneringsbank en een fontein, die eerder buiten het complex bij de ingang stonden. Tussen dit gebouw en de fabriek zie je in de grond ontluchtingspijpen van de onderliggende bunker. Tegenover het gebouw staan sinds 2024 met historische foto's beplakte ondergrondse containers. Bekijk die zeker ook even.
  • [8] Fabriekshal ENKA
    Eind jaren '20 van de vorige eeuw was de kunstzijdefabriek AKU de grootste fabriek in Nederland. Het complex is diverse keren uitgebreid en de naam veranderde in ENKA en later in AKZO. In 2002 sloot de fabriek de deuren. Van de centrale carré staat een groot deel nog overeind. Ook een deel van de fabriekshal is bewaard gebleven. Hier presenteren grote fietsmerken zich. Je kunt hier vrij inlopen. Links naast de ingang is een kleine tentoonstelling over de ENKA-fabriek. Van de carré van de fabriek zijn de meeste muren blijven staan. Achter deze muren zijn nieuwe huizen gebouwd. 
  • [9] Ingang ENKA-fabriek
    Op 31 augustus 2023 bezochten onze koning en koningin de ENKA-buurt. Men kwam binnen via het net gerestaureerde Poortgebouw. Dit was vanaf 1922 de hoofdingang van het complex. In de hoogtijdagen van de AKU/ENKA, gingen dagelijks wel 5000 mensen door deze poort. In 2024 is de restauratie hiervan afgerond.
    Tegenover de ingang staat sinds juli 2024 een met historische foto's beplakte ondergrondse container.
  • [10] Spoorzone ENKA
    Dit gebied moet nog ontwikkeld worden. Er komen hier een wadi (wateropslag), speeltuin en recreatievoorzieningen. Langs het terrein komt de snelfietsroute Veenendaal-Arnhem te liggen. Iets verderop zie het nieuwe (witte) Sijsselt-viaduct, voor voetgangers en fietsers. Achter het hek ligt nog een oud stuk spoor van het vroegere rangeerterrein hier. Dit wordt gespaard, mede door de aanwezigheid hier van de zeldzame spoorkrekel.

Afvalcontainer met ENKA-info bij de Grote Schoorsteen.

Afvalcontainers met ENKA-info bij het EHBO-gebouw.

Alle foto's: (c) Allard Bijlsma.

Diashow met ruim 50 foto's langs de door mij in juli 2024 voor het laatst gelopen route. Eerste foto: Polar Bearsplein voor het station.

Eigen opnames van juni 2024.