03c. Geschiedenis van het ENKA-complex  |  Mooi Ede

Inmiddels ruim 100 jaar geleden vestigde de ENKA-fabriek zich in Ede. Het heeft gezorgd voor een groei van de bevolking en van de voorzieningen. Rond 1928 was het de grootste fabriek van Nederland. De naam ENKA staat voor: Nederlandse Kunstzijdefabriek. De uitspraak van de letters NK leverde de afkorting eNKa op. Ook de naam AKU (Algemene Kunstzijde Unie) is in zwang geweest.


Geschiedenis van de fabriek

De Enka begon in 1919 met de bouw van een grote kunstzijdefabriek te Ede, waar men goedkope grond en schoon water vond, alsmede de nabijheid van een spoorweg. Hier zouden 2000 mensen komen te werken. De woningbouw was een probleem, want het toenmalige Ede was een dorpje met niet meer dan 5000 inwoners. Woningbouw verliep via de woningbouwvereniging 'Vooruit', waarin de fabriek grote invloed had. De productie van Enka te Ede startte in 1922. De vele meisjes die er werkten werden bevoogdend tegemoet getreden. De werkweek bedroeg 54 uur, maar over de beloning was men tevreden.

Uitbreidingen van de fabriek vonden plaats in 1925 en 1928, en ook in Arnhem werd uitgebreid. De winsten waren aanvankelijk zeer hoog, maar de crisis kondigde zich aan. De risico's moesten worden gespreid en dat zocht men in internationalisatie en diversificatie. In 1919 was er al een geheim akkoord met VGF, in 1925 werd Maekubee N.V. opgericht, die buitenlandse belangen moest bundelen. Belangen bevinden zich uiteindelijk in Frankrijk, Duitsland, Engeland en Italië. Men verkreeg ook een aanzienlijk belang in de Bredase concurrent HKI, die eveneens buitenlandse belangen had. In de Verenigde staten werd de American Enka Corporation opgericht, terwijl in 1929 met VGF (Glanzstoff) werd samengegaan, dat veel groter, maar armer, was en in het faillissement gestort dreigde te worden. Ter gelegenheid hiervan werd de nieuwe naam Algemene Kunstzijde Unie (AKU) ingevoerd. Het ging om een overname die voor de buitenwereld op een fusie leek. 

De fabriek te Ede werd in 2002 stilgelegd. Hierbij verloren 550 medewerkers hun baan. Het gebouw is tegenwoordig een industrieel monument, een reusachtige fabriek, in een vierkant gebouwd, met torens op de hoeken en een vierkante ruimte in het midden waarop zich de schoorsteen bevindt. Dit terrein wordt momenteel herontwikkeld waarbij plaats is voor woningen en bedrijven. Bron: Wikipedia.

Meer zien?

Wil je meer oude foto's zien? Kijk dan in de sectie [ Toen en Nu ]
Wil je oude bewegende beelden van de fabriek zien? Kijk dan in de sectie [ Toen en Nu ]
Zie ook de website Op-ENKA: https://op-enka.nl/historie-van-enka/ 
Wil je meer weten over de achtergrond van alle straatnamen? [ zoek hier je straat op ]
Bewonerspagina Facebook: https://www.facebook.com/EnkaBewoners/ 

Ingang rond 1958. Bron: Gemeentearchief Ede. 

Het personeel werd in de beginjaren gehaald en gebracht met busjes. Er was veel personeel.

Kaart uit 1957. Bron: Topografische dienst.


Fontein bij de ingang. Nu gerestaureerd en geplaatst tegenover het voormalige EHBO-gebouw.

Het ENKA-zwembad op het terrein van de ENKA-fabriek.