In september 2024 publiceerde het Amsterdamse stedenbouwkundig bureau MUST, in opdracht van de gemeente Ede, de 'Contourennotitie Ontwikkelkader Ede-Stad'. Het biedt (onbedoeld) een harde opsomming van de planologische missers van de gemeente op het gebied van sociale cohesie, openbaar vervoer, groenbeleid en realiteitszin. In deze 'misser' ga ik in op het volledig ontbreken van een modern idee over de rol van openbaar vervoer in Ede. Straks wonen er 100.000 mensen in de kern Ede, maar alleen in die stad rijdt iedereen nog in een auto rond. [ Klik hier ] als je deze contourennota zelf wilt inzien. Lees ook het artikel hierover in de [ Edese Vos ].
Zoals het nu is
Ede kent een openbaar vervoersysteem, dat eigenlijk de laatste 50 jaar onveranderd is gebleven. Via de trein kun je gaan naar Ede-Centrum en naar Ede-Wageningen, terwijl juist op die twee plekken de meeste bewoners niet wonen. Het buslijnennet is de laatste decennia uitgehold. Er zijn eigenlijk maar twee buslijnen die Edenaren verbinden met bijvoorbeeld het ziekenhuis, maar de huidige lijnen zijn niet gericht op forensenverkeer. De andere buslijnen, naar onder meer Veenendaal, Putten en Apeldoorn zijn het enige houvast voor forensen op dit moment, maar die rijden maar weinig. Verder hebben deze lijnen geen uitstraling als 'Ede als werkstad'.
Ede had tot 2022 elektrische bussen, maar inmiddels rijden er weer alleen dieselbussen. De bussen die er rijden zijn klein en daardoor niet geschikt voor gebruik in de spits. Hierdoor zijn Edenaren niet erg gericht op de bus en is de auto leidend binnen Ede, met alle problemen rond verkeerscongestie (= opstoppingen) tot gevolg. Ede loopt hopeloos achter op alle moderne ontwikkelingen in busvervoer.
Station Ede-Wageningen vormt nu een uitdaging voor wie daar zijn/haar auto kwijt wil. Pas eind 2024 wordt begonnen met de parkeergarage hier. Bij station Driebergen-Zeist kun je zien hoe men dit had moeten aanpakken. Er is hierdoor parkeerdruk in de wijken rond het station, wat de leefbaarheid niet ten goede komt. Station Ede-Wageningen is dus in de verste verte geen P+R-station te noemen.
Station Ede-Wageningen is in de huidige vorm niet toegankelijk voor voetgangers. Er is geen uitgang nog aan de noordzijde, de beloofde wandelroute naar de wijk OpEnka ontbreekt op grondniveau (nog). Aan de voorzijde is geen loopverbinding mogelijk naar OpEnka, omdat het voetpad aan de Akulaan onbereikbaar is (ligt hoog). Wat standaard in Ede ontbreekt bij dergelijke door derden uitgevoerde projecten: de aansluiting op de omgeving. Zo heeft de gemeente Ede nog steeds (september 2024) geen integraal plan voor het Noordplein en is dus ook niet bekend of de ooit genoemde voet-fietsviaduct over de Klinkenbergerweg er komt. Onduidelijk is daarmee ook hoe de loopverbinding met Ede-Centrum zal worden.
Dit alles heeft tot gevolg dat steeds meer mensen het station mijden en maar weer meer met de auto gaan. Het openbaar vervoer komt zo in Ede ook niet van de grond.
Sinds februari 2022 hebben we geen elektrische bussen meer
In de verte had al een parkeergarage moeten staan
Wat is er mis gegaan?
De gemeente Ede heeft decennialang met een dorpse insteek gekeken naar het openbaar vervoer in Ede. De huidige inrichting is volstrekt onvoldoende voor de grote stromen reizigers naar en van bijvoorbeeld station Ede-Wageningen. Hierdoor is het ook bijna niet meer mogelijk hier nog wat echt moois van te maken. Je kunt ook onmogelijk bedenken dat station Ede-Centrum nog een OV-hub zou kunnen worden. Daarvoor is het nu te laat. Je kunt dan beter ter hoogte van de N224 een nieuw station openen. De tweede reden voor dit alles is, dat de gemeente Ede alles project voor project bekijkt. Een integraal plan is er nooit. Bedenk dat de nu getoonde tekeningen door een bureau in Amsterdam zijn gemaakt en niet in Ede.
Voorbeeld van een ondoordacht (niet voldoende uitgewerkt) ontwerp is station Ede-Wageningen. Terwijl fors wordt ingezet op de 'Kennis-campus' (MBO en HBO) en een snelfietsverbinding met Wageningen, is op geen enkele wijze voorzien in de afhandeling van studenten die willen reizen met hun fiets. Het nieuwe station blijkt hier volledig ongeschikt voor. Oplossingen lijken hiervoor ook ver weg. [ zie ook hier ]
Ook een probleem is, dat de nieuwe spoortunnel geen betere verbinding tussen noord en zuid is, maar die voor met name ouderen en ouders met kinderwagens sterk heeft verslechterd. De oude tunnel was minder diep en kon je via flauwe hellingbanen in- en uitgaan. De nieuwe tunnel ligt veel lager en is voor hen enkel te bereiken met de lift (naar beneden en omhoog) en de roltrap (alleen omhoog). Omdat je geen garantie hebt dat ze het doen (en ze doen het vaak niet), mijden ouderen deze verbinding nu dus. De Westtunnel moet dit begin 2025 alsnog oplossen, maar door het wegbezuinigen van de opgang naar de perrons vanuit de tunnel, blijft het station onverminderd slecht bereikbaar voor eenieder met rollator, rolstoel, fiets, kinderwagen of zware koffer(s).
Klik op het artikel als je het wilt lezen.
Zoals het advies is
In de 'Contourennotitie Ontwikkelkader Ede-Stad' is er ruimte voor één nieuw sprinterstation, gesitueerd ter hoogte van de Keesomtunnel. Dit moet dan ook een OV-hub worden, met volwaardige aansluiting op buslijnen. In het verleden is er ook een station hier voorgesteld, maar dan meer westelijk langs de Frankeneng. De kans lijkt klein op de zeer drukke spoorlijn hier, om nog een stoptrein in de dienstregeling te krijgen. Men ziet in de contourennotitie station Ede-Centrum ook als OV-hub en dat is het nu niet en zal het ook niet (meer) kunnen worden.
Er wordt gesproken over betere verbindingen tussen Valleistad en Veluwestad, maar onduidelijk is wat men hiermee wil bereiken, behalve dan een beter contact tussen de twee delen. Het sluiten van de overgang bij de Kerkweg heeft het noorden en zuiden van de stad zeker niet dichter bij elkaar gebracht. De twee tunnels ernaast liggen beiden op de verkeerde plek en de autotunnel hier leidt bewoners van niets naar niets.
In het stuk wordt uit de losse pols gezegd dat er meer nadruk gelegd moet worden op de fiets. Door het tunnelbeleid in het verleden, is het er niet gemakkelijker op geworden de spoorlijn Arnhem-Utrecht te passeren. Ook hier zijn geen snelle oplossingen meer te bedenken. Ede scoort landelijk slecht als fietsstad en gezien het huidige beleid, zal dat nog lang zo blijven.
Op deze locatie zou een nieuw treinstation moeten komen.
Hogere inzet: naar een Valleilijn (sprintertrein)
Grote fout in de voorliggende contournotitie is, dat men twee delen van Ede met elkaar wil verbinden, terwijl er een andere verbinding nodig is die veel belangrijker is: die met Veenendaal. Deze steden liggen pal tegen elkaar aan, maar de verbindingen ertussen zijn ronduit slecht. Door ter hoogte van het kader (zie kaart) een extra bocht te maken naar de spoorlijn Utrecht-Rhenen, kunnen treinen vanaf Ede naar Veenendaal rijden. Nu is het zo dat als je met de trein van Ede naar Veenendaal wilt, je eerst naar Driebergen-Zeist moet rijden en daar moet overstappen. Dat doet dus niemand. Door de bouw van twee nieuwe stations in Ede: Vallei en West (en Noord aan de lijn naar Amersfoort), geef je Edenaren een uitgebreid alternatief voor de auto, ook binnen Ede zelf. Er komt dan ook eindelijk een verbinding tussen De Klomp en Veenendaal. Misschien dat stoptreinen, die maar kort op het spoor Utrecht-Arnhem zitten, wel in te voegen zijn binnen het huidige strakke treinschema of anders zal er bij het nieuwe station of bij De Klomp een passeerbaan moeten komen of bijvoorbeeld tussen Ede-West en de Klomp een extra spoor.
Impressie station Ede-vallei
Impressie station Ede-West
AI-gegenereerd met OpenArt | 2024.
Op naar een P+R-oplossing buiten Ede (auto naar bus)
Ik heb lang in Groningen gewoond en daar hadden we ze al heel lang en ze zijn zeer succesvol: de P+R-terreinen, aan de rand van de stad. Ga je met de auto naar de stad Groningen en je wilt naar het centrum? Parkeer dan je auto op een P+R terrein aan de rand van de stad en reis verder met de P+R Bus. Je parkeert gratis en betaalt maar € 6,00 voor een retourtje naar het centrum.
In Ede zou zo'n parkeervoorziening + busverbinding prima passen bij de Poortwachter en bij de Kievitsmeent (waar al een klein parkeerterrein is). Vanaf daar rijdt dan elke 10 minuten een bus naar óf de bedrijfsterreinen óf het centrum van Ede. De praktijk leert dat het enkele jaren duurt voordat dit is ingeburgerd, maar het succes komt er zeker.
Impressie van een P+R-oplossing, met zonnepanelen boven de auto's en klaarstaande bussen. AI-gegenereerd met OpenArt | 2024.