In dit onderdeel kijken we naar de herkomst van gebiedsnamen en andere namen in en rond Ede.
Kamp
In in de 16e eeuw had het woord kamp de betekenis van 'verblijfplaats voor een leger'. Ook in Ede kwamen regelmatig legers een tijdje aan en sloegen dan hun kamp op.
In en rond Ede herinneren hier namen aan als Stompekamp (zie links), Rietkampen, Harskamp, Kalverkamp (kaart) en Bettekamp. Omdat legers droog wilden overnachten, liggen kampen bijna altijd op dezelfde hoogte als de engen (zie verderop).
De Sijsselt
De Sysselt (uitspraak: Siesselt) is een bosgebied ten oosten van Ede in de Nederlandse provincie Gelderland.
De naam wordt ook geschreven als: (De) Sijsselt. Ook werd vroeger wel de naam: "De Zijselt" gebruikt (bijvoorbeeld op de topografische kaart 1847/8). In Ede is een straatnaam genoemd naar de Sysselt: Sijsseltselaan, geschreven met een lange ij. Over de oorsprong van de naam bestaat geen zekerheid. Er zijn vermoedens dat de naam verband houdt met de sijs (Spinus spinus), die hier als wintergast voorkomt, en die hier mogelijk werd gevangen.
Maanen
Er zijn meerdere theorieën over het ontstaan van de naam.
Het lijkt aannemelijk dat de naam Maanen, net als bijvoorbeeld Berichhem en Kernhem en dergelijke is terug te voeren op een huis, genoemd naar een bezitter. Voor Manen zou dat, net als bij Mannheim, en ook bij Menen, een vechtersbaas geweest kunnen zijn, een Hartmann of Hermann (Hermann = Arminius).
Eng en Enk
Een eng is een akker, die meestal lag tussen een hoog punt op de stuwwal en een laag punt in een dal. Langs de Veluwerand liggen daardoor honderden engen, zoals de Hoekelumse eng er één is. Soms heette een eng enk, zoals de Doesburger Enk. De huidige Parkweg, heette tot begin 20e eeuw: Engweg.
Links: De Doesburger Enk op een kaart uit 1655 (Gelders Archief)
Broek
Zit er 'Broek' in een naam, dat betreft het hier een nat en laaggelegen gebied. Een voorbeeld is de Maanderbroek, tussen Ede en Veenendaal. Bij de grote overstroming van 1855, liep dit gehele gebied nog onder water.
Hiernaast zie je in Google Maps Streetview de Maanderdijk, die dwars door de Maanderbroek heen loopt. Je kunt inzoomen en de kaart verschuiven en draaien.
Veen
Veen ontstaat in gebieden waar het water niet weg kan en waar bomen en planten langdurig op elkaar gestapeld kunnen worden. Dit gebeurde onder meer in de laaggelegen Gelderse Vallei. Hier lagen de Eder en Doesburger Venen. Richting Veenendaal is alle veen afgegraven (zie links).
Alle commercieel interessante veen, ten westen van Ede is in de vorige eeuwen afgegraven. De namen zijn gebleven, maar het veen is weg.
Horst
Het toponiem -horst is een historische benaming voor een met kreupelhout of hakhout begroeid, hoger gelegen stuk grond. De grond is meestal zandgrond en de houtbegroeiing kan zowel op als rondom het stuk grond voorkomen. Het woord horst is afkomstig van het Germaanse woord hursti, dat 'beboste opduiking in moerassig terrein' betekende. In het Oud-Germaans wordt met een horst een 'vogelnest' bedoeld. Het gaat hier met name om de afzetting die uit gevlochten hout bestaat rondom een nederzetting (of enkele hoeve). In Ede kennen we de Reehorst, een terrein waar de ENKA-wijk op ligt. Aan de rand ervan ligt het hotel-complex met dezelfde naam. Ree duidt op het voorkomen van herten.
Zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/-horst
Berg
Een berg is alles dat, relatief gezien, uitsteekt boven het landschap. In ons gebied zijn de stuwwallen de hoge gebieden, dus hier liggen onze 'bergen': Paasberg, Klinkenberg, Sterrenberg, Zonnenberg, Dikkenberg (Bennekom), Langenberg, Drieberg (Eder Heide), Hunnenberg en Vergaderberg (Edese Bos).
Deze namen vinden we later weer terug in straten en gebouwen zoals de straat Op den Berg. Denk ook aan pannenkoeken-restaurant Langenberg en het ouderencomplex Klinkenberg. Met een hoogte tot zo'n 48m, is het woord berg echter wel wat te veel eer.
Toch lag in 2019 de finish van het Nederlands kampioenschap wielrennen op de Paasberg,
Dijk
Ede ligt deels in de lagergelegen Gelderse Vallei. Dit gebied werd regelmatig getroffen door grote overstromingen, als hoogwater vanaf de rivier de Rijn de vallei instroomde. Op diverse plekken werden daarom zogenaamde slaperdijken neergelegd, die moesten voorkomen dat het water vanaf het ene deel in het volgende deel kon komen. In de 19e en 20e eeuw werd de Gelrelinie aangelegd, waarbij delen van de Gelderse Vallei gecontroleerd onder water gezet konden worden. Voor het reguleren van het water tussen secties werden overal dijkjes aangelegd, met daarin stuwen en sluizen. De dijken lagen haaks op de stuwwal.
Bij Ede vind je onder meer de Doesburgerdijk (links) en de Maanderdijk. Bij de Kievitsmeent liep de Oude Dijk.
Zie rechts de Doesburgerdijk in Google Maps Streetview. Je kunt inzoomen en de kaart verschuiven en draaien.