Eind jaren '20 van de vorige eeuw was de kunstzijdefabriek AKU de grootste fabriek in Nederland. Het complex is diverse keren uitgebreid en de naam veranderde in ENKA en later in AKZO. In 2002 sloot de fabriek de deuren. Van de centrale carré (1) staat een groot deel nog overeind. Bij (2) lagen de opvangbekkens die loosden op de ENKA-sloot langs de Blokkenweg. Na WO II kregen de Edenaren een open zwembad (3) op het terrein. Het huidige hotel- en conferentiecomplex Reehorst (4) was het ontspanningscentrum van de AKU/ENKA. Grotere aantallen arbeiders kwamen te wonen in de speciale Poortlaanbuurt (5). Bij (6) lag het eigen rangeerterrein, met een directe aansluiting op de spoorlijn Arnhem-Utrecht.
Basiskaart: openstreetmap.org.

Restanten van het fabriekscomplex

Geschiedenis van de fabriek

De ENKA-fabriek in Ede heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de vroege 20e eeuw.

1. Oprichting en Groei: De Nederlandse Kunstzijdefabriek (ENKA) werd opgericht in 1913 in Arnhem. Vanwege de groeiende vraag werd in 1922 een tweede fabriek geopend in Ede. De aanwezigheid van zuiver water en de ligging aan het spoor waren belangrijke factoren voor de locatiekeuze.

2. Grootste Fabriek: Rond 1928 was de ENKA-fabriek in Ede de grootste fabriek van Nederland en had het bedrijf ook internationaal succes. In North Carolina, VS, ontstond zelfs een dorp genaamd Enka rond een daar opgerichte kunstgarenfabriek.

3. Samengaan en Fusies: In 1929 fuseerde ENKA met het Duitse kunstvezelbedrijf Vereinigte Glanzstoff Fabriken (VGF) en werd het de Algemene Kunstzijde Unie (AKU). Later, in 1969, werd de naam ENKA opnieuw ingevoerd voor de kunstgarendivisie, die inmiddels ook vestigingen had in Drenthe, Noord-Brabant, het Ruhrgebied, de Verenigde Staten en Colombia.

4. Personeel en Bezetting: De fabriek had altijd een grote behoefte aan personeel en voerde landelijke campagnes om werknemers te werven. In 1972 vond de eerste bedrijfsbezetting in Nederland plaats bij de ENKA in Breda, uit protest tegen een structuurplan van AKZO.

5. Huidige Status: De ENKA-fabriek in Ede is niet meer actief, maar de geschiedenis en herinneringen worden bewaard door het Historisch Museum Ede. Het museum heeft een schat aan informatie, objecten, foto's en schilderijen die de verhalen van Ede tot leven brengen. In de oude hal van 'De Fietsers' vind je links na binnenkomst, informatie over de oude fabriek. In de wijk zijn enkele ondergrondse containers voorzien van foto's en informatie over de vroegere fabriek hier.

De vroegere bitterzoudloods

Een van de twee oude schoorstenen, met op de achtergrond de tweede